Episode #54: De Nieuwe Kust • Film van Ronald Faber en Rene van der Laan

De Nieuwe Kust, de film van Ronald Faber en Rene van der Laan ontrafelt de geheimen van het onderwaterleven in de Oosterschelde.

Op zaterdag 9 september gaat de nieuwe film van onderwatervideografen Ronald Faber en Rene van der Laan in première tijdens het Film By The Sea, het internationale filmfestival in Vlissingen. In de film “DE NIEUWE KUST” vormt de Oosterschelde het decor van wat Nederlandse natuur is; een wereld gevormd door mensenhanden waaraan de natuur zich probeert aan te passen. De Deltawerken, klimaatverandering, de import van exoten door ballastwater van schepen en de schelpdierhandel hebben een wonderlijke onderwaterwereld gecreëerd. Ronald en Rene hebben ruim 2 jaar gewerkt aan dit bijzondere onderwater-natuurverhaal en waren getuige van enkele zeer bijzondere momenten.

Check de trailer: https://www.youtube.com/watch?v=Yrxyp_EkN2s

Wat kan je verwachten in deze aflevering?

• Verhaallijn van de film
• Nutteloze duiken zonder bruikbare beelden
• Filmpremière tijdens filmfestival in Vlissingen
• Film "De Nieuwe Kust" en invloed menselijke activiteiten op de natuur
• Regelmatige bijeenkomsten en feedback voor de laatste montage
• Doel van de film
• Onderwaterwereld en impact van ons klimaat
• Bewustmaking van impact door middel van films
• Introduceren van dieren om natuur in balans te houden
• Maatregelen voor behoud van natuur in Zeeland

Wil je naar film gaan kijken tijdens het Film By The Sea festival? Kijk dan hier naar de vertoningsuren en bestel je tickets: https://www.filmbythesea.nl/voorstellingen/films/5295-nieuwe-kust-de

Transcript

0:00

Op zaterdag 9 september gaat de nieuwe film van onderwater videografen Ronald Faber en René van der Laan in première tijdens het film By the Sea, het internationale filmfestival in Vlissingen. In de film De Nieuwe Kust vormt de Oosterschelde het decor van wat Nederlandse natuur is. Een wereld gevormd door mensenhanden, waaraan de natuur zich probeert aan te passen. De deltawerken, klimaatveranderingen, de import van exoten door ballastwater van schepen en de schelpdierenhandel hebben een wonderlijke onderwaterwereld gecreëerd. Ronald en René hebben ruim twee jaar gewerkt aan dit bijzondere onderwater-natuurverhaal en waren getuigen van enkele zeer bijzondere momenten. Ik ben Glenn De Wilde, host en founder van de podcast Overduiken, en luister graag samen met jou naar hun verhaal. Welkom Ronald, welkom René in onze studio. Jullie hebben best wel bijzondere nieuws, want Binnenkort gaan jullie film in première. Vertel eens, wat mogen we verwachten, Ronald? Wat mogen jullie verwachten? Jullie mogen een beeld verwachten over de Oosterschelde, wat er onder water leeft. En een beetje de veranderingen die opgetreden zijn sinds de Deltawerken klaar zijn. Er is natuurlijk ontzettend veel gebeurd in die kust, helemaal veranderd. Dat heeft consequenties gehad op het onderwaterleven. Dat hebben we proberen een beetje te verduidelijken in deze film. Hoe kom je op het idee om die film te gaan beginnen maken, René? Want uiteindelijk, jij hebt al wel wat producties gemaakt ondertussen. Waarom specifiek dit idee, vanwaar kwam dat? Dat idee kwam eigenlijk in het principe van Ronald. Die had al een soort idee in zijn hoofd toen we nog niet eens klaar waren met de vorige films. En omdat hij daar al een soort van basis script van had, hebben we dat overlegd. En toen vroeg hij wat ik daarvan voor idee vond en of ik het zag zitten om in deze productie samen te werken. Ja. Dus het script komt eigenlijk een beetje uit jouw pin, versta ik Ronald. Hoe begin je eraan aan het idee? Werk je dat echt volledig uit? Wat weet je op voorhand bijvoorbeeld, welke beelden je echt wil gaan schieten? Er zijn een heleboel vragen die je wilt uitleggen, Fer. Het was inderdaad een idee wat ik had. Daar zat een bepaalde lijn in. Sommige dingen schrijf je inderdaad uit. Andere dingen, tijdens het filmen, kom je bepaalde situaties tegen die je dan aanpast of verwerkt in de film op die manier. En wat er dan ook na de hand ook heel veel gebeurd is, is dat ik met René stukjes film hebben opgenomen. Tenminste, die hebben het verhaal verteld met een tijdelijke voice-over. Dat is naar René gegaan. Die heeft daar weer zijn visie op gegeven. Daardoor zijn ook verhaallijnen helemaal veranderd of aangepast in detail. Dus het idee kwam van mij, maar uiteindelijk is het echt een gezamenlijk project geworden. Misschien, er is al een trailer die op dit moment gelanceerd is, naar aanleiding van de première op 9 september. Misschien moeten we samen kijken naar de trailer en dan weten we perfect waarover het gaat. We gaan eens kijken. MUZIEK MUZIEK MUZIEK MUZIEK MUZIEK De Nieuwe Kunst.nl. Prachtige beelden, Dat is heel duidelijk. Ik zie ook als duikerzijnde dat daar heel wat dingen in te zien zijn die niet zo evident zijn om zomaar bij elke duik tegen te komen. Ik ben benieuwd hoeveel duiken daar zijn ingekropen. Jullie zijn er twee jaar aan bezig geweest. Ik weet René dat jij best wel heel wat dagen in het water ligt. Maar je hebt toch heel duidelijk een plan van wat je allemaal in beeld wilt brengen? Of is het meer een stukje van, we gaan duiken, we zien wat we tegenkomen en uiteindelijk de beelden die jullie hebben vormen het verhaal? Of begin je eraan, of ga je echt heel doelbewust gaan duiken om die beelden die je nodig hebt te gaan maken? Ja, het is wel... We hadden natuurlijk een plan, een basis. En dan wil je wel kijken, als je dan toch gaat duiken, bijvoorbeeld, we hebben het over de snotdolf, ik noem maar iets, dan ga je natuurlijk gericht naar die snotdolf op zoek en dan kijk je wat daar gebeurt of wat je tegenkomt. Maar je maakt natuurlijk een hele duik, dus je hangt niet per se of per definitie een hele duik bij die snotdolf. Je gaat er ook naartoe en terug en kom je onderweg iets tegen wat je denkt, dit moet ik filmen. Dan pak je dat mee en dat kan altijd van pas komen. Ja, uiteraard ook daar weer goed overwegen welke lens je dan moet meenemen, of meepakken bijvoorbeeld onder water. Voor mezelf is dat ook altijd een grote keuze van wat ga je doen, het dilemma van welke lens pakken we nu mee. Met welke lens werken jullie bijvoorbeeld op dit moment? Nou, heel veel in de Oosterschelde met macro-lens inderdaad of close-up. Dat is omdat het vaak, Moet je toch heel dichtbij op je onderwerp zitten. En over het algemeen zijn het vrij kleine onderwerpen natuurlijk. En uiteindelijk, macro voornamelijk in de Oosterschilden, zoals je zegt. Ik heb een aantal dingen gezien, zoals ik net ook zei, die niet zo evident zijn om zomaar altijd tegen te komen. Wat voor mij altijd een grote vraag is, is dat je hebt dat scenario in je gedachte, dat je het allemaal nodig hebt. Is het dan gewoon, het maakt niet uit hoeveel duiken ik moet doen, ik moet gewoon zien dat ik al mijn beelden heb? Of dat is het effectief gewoon? Dat is het inderdaad. Op een gegeven moment hebben wij gewoon een overleg over script, de verhaallijn die erin zit. En dan ga je ook heel gericht zeggen van nee ik mis dat nog om dat stukje aan elkaar te kunnen breien of ik mis dat nog. En op die manier ga je inderdaad op zoek naar beelden. Dus er zijn ook echt duiken bij dat je heel bewust met een groothoeklens gaat omdat je bepaalde beelden wil schieten. Dan weet je nozen schelden, dat kan dus heel erg tegenvallen met zicht. En dat het eigenlijk nutteloze duiken zijn. En dat is ook regelmatig voorgekomen dat we gewoon gedoken hebben. Zonder dat je met bruikbaars boven komt. Maar het is wel het script wat heel vaak leidend is aan wat we gingen doen. We hebben wel heel gericht gezegd van we moeten nu dit onderwerp gaan filmen, we moeten dat onderwerp gaan filmen, de instellingen van de camera hetzelfde houden en ook onafhankelijk van elkaar beelden geschoten die de kijker gaat natuurlijk nooit zien, maar die met elkaar een verhaal gaan vormen. Je haalt hier aan de instellingen van de camera hetzelfde houden, zorgen dat de beelden die René maakt ook matchen met de beelden die jij maakt. Dat is belangrijk, ja. Hoe begin je eraan? Want jullie hebben alle twee een andere camera? Wel een andere, maar we hebben wel allebei een Sony. Een Sony maakt gebruik van die beeldprofielen, die ben je bekend met. Dus we filmen sowieso allebei in S-Log 2. En dezelfde frames per seconde. Dat is de basis. En dan kun je in de edit met kleur het dichtst bij elkaar komen met beelden van mij en van Ronald. Dat is wel heel belangrijk inderdaad. Je hebt natuurlijk heel veel verschil van situaties per duik. Dus in die zin, We kunnen allebei wel, zelfs als we dezelfde duik maken en we gaan met elkaar het water in en een paar meter uit elkaar filmen hetzelfde onderwerp, kan het nog zijn dat de lichtintensiteit en dergelijke heel erg verschillend is. De zon komt er net wel door bij u en bij René niet, of andersom, en dan geeft het toch direct een heel ander gevoel. Ik heb ook heel veel dronebeelden gezien, dus het gaat ook niet alleen over de onderwaterwereld, maar ook daarboven. Hoe maken jullie de link tussen de beiden in het verhaal? Dat heeft sowieso te maken met hetgeen wat boven water gebeurt, wat zijn invloed heeft onder water natuurlijk. Als je dijken gaat aanleggen zijn voor mensen die niet duiken heel zichtbaar, maar voor duikers zijn die onder water ook heel erg zichtbaar. En dieren maken daar gebruik van, van de gelegenheid dat daar stenen liggen. Dus een soort rotskunst is ontstaan. Ja, letterlijk zoals ik in de introductie zei, door de menselijke handen, de dingen die daar door mensen gebouwd zijn, de invloed dat dat heeft op de onderwaterwereld. Ook dat heeft habitats gevormd, door wat de mens heeft gedaan, uiteraard. En dus daar ook veranderd, Dat het eerst bijvoorbeeld een zandlandschap was en nu zijn het stenen. Nou, dat zijn weer schuilplaatsen, bijvoorbeeld. Zo is dat veranderd, onder andere. Hadden jullie vaste duikplaatsen? Of gingen jullie specifiek op de plaatsen duiken waarvan je wist dat je dit of dat kon vinden? Allebei, denk ik. Ja, allebei wel. Je weet zelf, ik ben Bergse diepsluis, daar woon ik bijna. En het toeval wil dat daar veel variatie is. Het is vaak zanderig, maar er is heel veel te zien vaak. Die combinatie, het is misschien vreemd, maar zo is het wel. Heb je de bergse enorm zien veranderen de laatste maanden, jaren? Ja, jaren wel, zeker. Ik doe ook met Project Baseline die metingen bijhouden van warmte en zichtmetingen en zo. En dan zie je dat bijvoorbeeld de piektemperatuur in de zomer, die stijgt. En dat is eigenlijk geen goed idee. Nee, Dat is niet goed. En dat gaat toch... Want die metingen doe ik nu voor het zevende jaar. En dan zie je al dat er verschil is. Dus dat is zorgwekkend eigenlijk. Ja, inderdaad. En proberen jullie ook met jullie film dat een beetje naar voren laten komen? Van, hé jongens, het is niet vijf voor twaalf, maar vijf na twaalf, bij manier van spreken. Ja. Was dat ook een doel om bewustheid of bewustmaking te creëren bij duikers en bij de mensen in het algemeen? Ja, met name het onder de aandacht brengen. Het is geen wijzend vingertje van let op, je moet of je zal dit of dat laten of juist doen. Het geeft wel een idee, dat is wel het doel van het film, om te laten zien dat er wel degelijk wat gaande is. En dat dat zijn invloed heeft op het onderwaterleven en de natuur onder water. Met name omdat er in Nederland, maar het zal waarschijnlijk ook in België, ontzettend veel discussies zijn over milieu, natuur, stikstof, dat soort zaken. Maar het gaat met name in Nederland, wat wij dan meekrijgen, het nieuws over boeren, over graslanden, over bossen, over heide, dat soort zaken. Terwijl de onderwater natuur natuurlijk voor het gros van de mensen onbekend is. Dus dat probeer je wel te laten zien van, hey, we hebben nog veel meer natuur. Die is ook de moeite waard om aandacht te hebben. En dat er ook iets aan gaande is, uiteraard. Ja, wat mij ook altijd vaak opvalt, is dat de mensen, om het even algemeen te stellen, vaak wel weten van ja, er is een onderwaterwereld, maar dat is nooit echt het eerste waar men aan denkt dat invloed heeft, dat er impact ook is op de onderwaterwereld door wat er allemaal aan het gebeuren is met ons klimaat. Dat is iets dat mij opvalt en daarom heel belangrijk inderdaad dat zo'n film zoals jullie dan dat toch wel een beetje in de picture kunnen stellen. Hebben jullie tijdens de opname ook momenten gehad dat jullie echt konden zien, ik zeg maar iets, waar jullie begin van jullie productie zijn gaan filmen en bij mijn spreek een jaar of anderhalf jaar later op diezelfde plaats gaan filmen, dat jullie duidelijk een verschil zagen? Hebben jullie dat zelf ook gezien en kunnen vastleggen op een of andere manier? Wat we wel heel duidelijk gemerkt hebben, zijn de aantallen sepia's. Dat is al van eerder natuurlijk. Ik ben ergens in 2013 begonnen met filmen. En ik weet nog dat ik toen een eerste filmpje gemaakt heb waar ik gewoon... 10, 12 sepia's in een groepje bij elkaar had zitten. En sindsdien was dat helemaal weg. En we hebben echt met z'n tweeën de afgelopen drie zomers, lentesomers, zijn we aan het filmen geweest voor die sepia's, om dat verhaal rond te krijgen. En dat hadden we tot dit jaar nog steeds niet rond. Omdat we ze zo weinig zagen, omdat het zicht vaak heel slecht was. En dat is pas dit jaar, er lijkt weer een kentering in te zitten, dat er weer wat meer zijn. Maar je kunt wel zien dat ze er weer veel langer zijn, want anders was het altijd standaard zo'n beetje april, mei, als het wat warmer werd, dan kwamen ze. Nu komen ze wat later. En ze zitten er nu nog steeds op het moment dat we spreken. En dat is omdat het water effectief warmer blijft of langer warmer blijft? Dat weet ik niet of het per se dat is, maar we zien wel dat dit gebeurt. Waardoor, dat is misschien niet heel duidelijk. Want er wordt nu eigenlijk ook actief gevist op zeepjas. Lang geleden was dat niet, want er was geen interesse, maar nu wel. Dus dat kan ook weer invloed hebben op later, Dat ze misschien niet meer naar de Oosterschelde komen, dat ze het gewoon niet halen. Dat ze al opgewisst zijn. En als ze erin komen, komen er ook geen eitjes. En als er geen eitjes zijn, komen ze ook niet terug. Dus de visserij zou zichzelf ook in de vingers snijden op die manier. Dus laat ons hopen dat hun ogen op tijd open gaan en dat er inderdaad bewust wordt omgegaan. Jullie hadden nog een aantal dingetjes wat stil doorgestuurd gekregen uit de film. Hier zien we een prachtige anemone die jullie gefilmd hebben. Is ook die macro gefilmd? Ja. Wat zien we hier dan juist op de foto, René? Ja, dit is een mooie zeedalia. Het is eigenlijk een bloemdier. Het is geen bloem, het is echt een dier die actief, als er iets overeen komt, die doet hij een soort van verdoven met zijn netelcellen. En die trekt hij naar binnen, naar zijn mond, Dat is wat je ziet. Heel mooi uitgelicht ook. We zien hier vooraan ook de grote camera staan, dat is die van René. Dat is de camera waar alle beelden mee zijn gemaakt. Ik zie ook een drone liggen. Best wel wat materiaal daarvoor nodig had om de film te gaan maken. Ja. Vertel eens voor de mensen die interesse hebben in het meer technische stukje, René, wat je eigenlijk als materiaal gebruikt om zo'n beelden zoals die aan een moon te maken. Nou, Het is eigenlijk ook in de loop van het maken van de film dat ik ben uitgebreid met mijn camera. Want ik had eerst een kleinere, compacte camera met onderwaterhuis en alles. Maar Ik wilde wat meer uit de camera halen, dus nu zit ik met een systeemcamera. Wel ook een Sony, want die beviel goed. De bediening en zo, dat is nagenoeg hetzelfde. Maar nu heb je wel dat je op de camera zelf lensen kan wisselen. En dan moet je natuurlijk ook de voorkant waar de lens in komt ook weer aanpassen. Nu is die dan in de instelling voor groothoek. Het is eigenlijk een zoom lens die er nu op zit, 28-70. Maar ik heb ook een specifieke groottoeklens, daar gebruik ik ook diezelfde poort voor. En ik ben overgestapt om met een monitor te filmen, dat ik dus op grote schermen kan zien. En dat is eigenlijk meer om de details goed te kunnen zien, dat ik weet, is het wel echt scherp? Ja. Want ja, ik ben ook al wat ouder, brilletje, leesgedeelte, je kent dat wel. Ja, dat ken ik zeker. En dit is zeker een voordeel. Je kan het scherm kantelen, zodat er geen zonlicht in komt. En je zit laag te filmen, terwijl je hoger kan kijken. Je hoeft niet op de grond te liggen, bij wijze van spreken. Dus dat heeft zeker wel zijn voordeel. En inderdaad, het is effectief bewezen dat het werkt. Ik ken van video onder water filmen, ken ik niks. Dus ik ben ook benieuwd, als je onder water gaat met een camera, is dat hetzelfde als bij fotografie, dat je constant met je diafragma en met je sluitertijd en dergelijke begint te werken, of is dat helemaal anders? Ja, zeg maar. Ik op zich niet. Over het algemeen heb ik beeldprofielen ingesteld die mij bevallen. Je kunt ook standaard instellingen qua witbalans en dergelijke gebruiken, die je dan bij je verlichting een beetje aanpast. Dus in die zin verander ik onder water niet zo heel veel eigenlijk. Het kan zijn dat ik hooguit wat lichter of wat donkerder beeld ga vormen. Ik dus wel. Ja, jij wel? Ja, ik ga helemaal los. Als ik ergens ben, dan sowieso met diafragma ben ik altijd bezig. Want het is vaak, de belichting die heeft drie standen. Je kan ze in drie standen dimmen. Maar soms dan wil je toch iets anders. Je wil bijvoorbeeld dat het wat zachter is of wat meer gebruik maken van daglicht. En dan is het natuurlijk makkelijk als je met de diafragma dan precies de balans vindt. En zo is het dan mooi belegd. Soms doe ik één lamp uit, De andere aan en de andere van het zonlicht. Maar of de situatie zich daarvoor leent, dan hobby ik daar wel mee aan. Ik vind het ook gewoon leuk om te doen. En dan zijn ook de resultaten soms net wat anders en wat mooier, hoop ik dan. Ja, en jij vraagt mij ook voor de scherptediepte. Ja, zeker. En werken jullie bij, wat je vaak ook in films boven water, dat mag ik het zo maar gaan zeggen, dat je focusverlegging doet en dergelijke. Is dat ook iets dat onder water wordt toegepast of wordt dat minder gedaan? Want dat is moeilijk, denk ik. Ja, maar het wordt wel gedaan. Want ik kan natuurlijk, terwijl ik aan het filmen ben, mijn focuspunt verleggen en dan pakt hij dus het andere focuspunt. Automatisch? Ja, dan gaat hij vanzelf scherpstellen, dus dan pakt hij dat wel. Maar daar maak ik eigenlijk niet zo veel gebruik van. Wat ik wel doe, of vaak doe, is mijn focuspunt uit het midden. Dus bijvoorbeeld ik heb een mooie landschapje en er zit dan ergens een zeg een zeepaardje, laat we het maar over iets moois hebben. Dat ik hem dan niet, dat het zeepaardje in het midden zit, maar dat ik hem bijvoorbeeld meer naar de rechtse hoek, dan krijg je wat diepte ook in je beeld. Dat is wel een ding waar ik steeds meer, ik heb hem nog niet zo heel lang, steeds meer mee ga spelen. En dan zie je ook dat het beeld interessanter wordt. En hoe breng je beweging in de beelden? Want uiteindelijk probeer je toch een beetje dynamiek in je beelden te krijgen. Hoe doe je dat? Als duiker zijnde, op filmsets hebben ze daar handige karretjes voor, maar als duiker, hoe doe je dat? Ja, dat moet je zelf bewegen. Dat is de symbolie. En inderdaad heel selectief zijn in de beelden die je gebruikt, want dat hebben we wel geleerd over de afgelopen jaren. In eerste instantie film, Je hebt vaak toch vrij statische beelden. En dat je nu echt heel erg op zoek gaat naar beweging van dieren ook. En dat hebben wel heel erg meer toegepast dan we in het verleden hebben gedaan. En daar zijn dus ook best mooie beelden. Ze zijn gewoon komen te vervallen, omdat er eigenlijk in beeld nagenoeg niks gebeurt. Maar wat we ook wel doen is in de nabewerking subtiele zooms ofzo. Dat is gelijk anders. En dat is de reden waarom je ook in 4K filmt, dat je toch die resolutie kunt hebben of gebruiken om die zoom te kunnen... Ja, dan blijft er genoeg moois over, zeg maar. Ja, het lijkt me ook niet evident om... Als fotograaf is het ook al sowieso het mooi uitgetrimd blijven. Is voor een fotograaf al vaak een hele opdracht om dan een foto te nemen. Ik denk als videograaf dat dat nog een stuk lastiger is. Je wilt toch redelijk stabiele beelden Als het eventjes kan. Daar moet een subtiele beweging in. Dan heb je best wel wat skills nodig in het uitrimmen, denk ik dan. Mislukt ook wel eens een keer. Ja, natuurlijk. Ik vind wel, als je aan het filmen bent, bijvoorbeeld net als de zeepaarden zitten vaak laag natuurlijk, dat weet jij ook. Dan de camera hou ik dan laag en met mijn ademhaling probeer ik ernaartoe en ik kan ook wel een beetje achteruit zwemmen enzo. Maar dat moet heel rustig. Dit kan ook niet. Je moet echt rustig. En laag tegen de grond. Het minste dat wij een beweging krijgen is stof. Ik zwem zo natuurlijk. Dus de knieën omlaag en de voetjes omhoog. Dat scheelt. Maar vooral Dat de slagen rustig zijn. Want ook als je dat wilt doen, dan gaat die buitenste diepsluis, dat is maanlandschap. Dus dat waffelt allemaal op. Daar moet je echt heel voorzichtig. En een statief gebruiken natuurlijk. Een statief ook, ja. En dan kun je ook bewegingen doen, Die staat gewoon los in de grond, want daar heb je toch een bepaalde steun, waardoor je de kamer dezelfde hoogte laat zijn. En dan kun je ook een draaibeweging daar weer in maken. Dan is je alweer stabiel. En is dat dan een speciaal statief? Ik heb hem bij, ik kan hem zo laten zien. Het is gewoon zo'n gorilla-pot, met die balletjes. Want de kamer onder water weegt hij een stuk minder natuurlijk. Ik denk zelfs licht negatief nu. Of positief. Maar als je dan de statief eronder schroeft en je zet hem weg, vooral voor echte macrobeelden, dan heb ik het over echt dichtbij, dan kan je niet echt losspulsen. Dan is hij heel handig. Top, dat wist ik. Hij kan niet best stilgestaan, inderdaad. Hij is ook onder water voor inderdaad macrobeelden, heel steady. En inderdaad zit er dan ook een soort van... Hoe noemen ze dat? Het zit niet zo'n balkop op. Om te kunnen pannen ofzo? Omdat het meestal toch wat slikkerig is die bodem enzo. Kun je daar ook in draaien. Dus dat blijft toch wel zijn stabiliteit houden. Ja, oké, die manier. Oké, nice. En wat je daarnet ook zei, René, als je dicht bij de grond met de camera filmt, dan is zo'n externe monitor helemaal handig, want dan kan je die mooi naar boven kantelen en hoef je zelf niet te diep te graven om op het display te kijken. En dan ben je zelf ook niet op die diepte. Dat is ook weer een kannevoorde. Absoluut, zeker en vast. René, met welke camera film jij? Een Sony ook, maar een ander model had ik begrepen. Ja, de kleine die René eerst ook had, de RX100 V5. Fijne camera ook trouwens. Ja, die heeft hele professionele beelden, geeft die. Wat dat betreft is het heel vreemd dat ze een dergelijke camera zo uitgebreid uitrust voor video. Maar dat is inderdaad een prima camera. Oké, mooi. En het voordeel is met die camera, zoomen is veel makkelijker. Je kunt heel subtiel zoomen. Ik moet aan de knop draaien. Is dat lastig? Om dan heel subtiel te zoomen? Zeker. Het is al gauw dat je iets ziet. Want dan moet je hem echt vastpakken en dan draaien en dan niet meer verder hoeven te draaien. Dus je moet niet... Eigenlijk, ja, dus inderdaad. En bij hem is het gewoon... Van punt 1 naar punt 2 en that's it. Ja, dat is inderdaad dan lastig en dat moet dan ook de juiste afstand zijn. Dus dat kun je afvragen, dan is het vaak gewoon handiger om het in de nabewerking, die kleine zoom, die je dan eigenlijk wil bereiken te doen. Dat gaat veel soepeler ook. Die nabewerking, daar zeg je het nu zelf, ik denk dat daar best ook wel wat tijd en energie zal ingekropen zijn. Maar wat ik vooral benieuwd naar ben is hoeveel ruw beeldmateriaal hebben jullie op die aantal jaren dat jullie er mee bezig zijn geweest, gemaakt. Aan gigabyte's. Aan gigabyte's. Dat zal enorm zijn. Geen gigabyte's, geen terabyte's. Ja, voila. Ja, Je kunt er meerdere van die films van maken, denk ik. Ja, zeker. We hebben materiaal genoeg qua beeld voor films te vullen, maar die beelden zijn nog geen films. Al zou je ze achter elkaar plakken, dat is gewoon niks natuurlijk. En je hebt vaak, tenminste in mijn geval bijvoorbeeld als voorbeeld te nemen de Snoddorf, hoe vaak ben ik daar niet op uit geweest. En ik had er inmiddels vier of vijf nesten op verschillende plaatsen, hier op de grond, in de hangkultur. En Dan had je dan gefilmd, ja, ja, ja, dit is toch een jammerlijke soort, of dat is... En weer terug, en weer terug. Dan heb je op een gegeven moment zo... Want je bewaait alles. Ja, ja, tuurlijk. Tenminste, alles wat aanzienbaarder is, bewaar je. Ja, dan heb je een heel... Dan Snoddorf, Dat is al zo'n hoofdstuk. En zo heb je dat van heel veel onderwerpen natuurlijk. Ja, ja. Ze zeggen gewoon, we maken echt mapjes. Snoddel of hangcultuur. Dat klopt inderdaad. Ik denk dat dat archief best goed moet georganiseerd zijn. Ja. Ja, want ik denk niet dat ik zou kunnen herinneren wat ik vorig jaar nog gefilmd of gefotografeerd heb. Dus dat betweegt wel. En als jullie dan thuis komen van een duik, maken jullie ineens een selectie en is het onmiddellijk al wat dat slecht is ervan tussen. En hetgeen dat je selecteert gaat dan in de mapjes en daaruit wordt dan nog eens geselecteerd van wat er in de film gaat. Ja, zeker. Ik heb eigenlijk... O ja, ik wou zeggen, om een voorbeeld te noemen, we hebben die brede ringspriestvlag. Dan weet je op een gegeven moment dat die paringstijd aankomt. Daar zijn wij met z'n tweeën, vier duiken van ruim een uur aan het duiken geweest. Allebei afzonderlijk van elkaar dat te filmen. En dat wordt dan uiteindelijk een stukje in de film van anderhalf minuut. Maar dan ben je al die tijd, dan heb je acht duikuren gespendeerd. Voor dat klein fragmentje in de film. Dan kun je beginnen te tellen hoeveel uren filmmateriaal je nodig hebt om de film... Want hoe lang duurt de film eigenlijk in z'n geheel? 52 minuten is die. Ja, kijk, om 52 minuten gevuld te krijgen heb je... Dat valt tegen. Ja, dat kan ik me voorstellen. En dat het dan ook nog leuk is om naar te kijken. Ik kan een film van twee uur maken en dan ligt iedereen te slapen. Ja, exact. Het is niet een opzomming van beelden. Het moet echt ook een verhaal zijn. Een verhaallijn als het kan. Doen jullie de editing ook samen of hebben jullie daar ook een rolverdeling in? Wie daar wat doet? Nou, we hebben een praktische rolverdeling. Dat is gewoon omdat ik werk met een bepaalde software. En daar monteer ik de film mee. Alleen dan is het wel, de laatste tijd hebben we frequent gewoon elke week een avond gepliekt. Dat we zeggen dan komen we bij elkaar en dan kijken we naar de laatste montage. En dan gaf René daar zijn kijk weer op en dan ging ik weer aan de slag om dat weer te veranderen. Zodat de volgende keer dat dat weer meer aangepast was. En wat ik al eerder zei, in de tussentijd hebben we ook regelmatig gehad dat we korte verhaallijntjes naar elkaar toe gestuurd hebben. Van, goh, ik heb dit bedacht, is dat wat? En dan zat René daar weer in te knippen en weer beelden van zichzelf er tussen te zetten om dat weer iets anders te maken, dat verhaal. En zo zijn we aan het pingpongen geweest met verhaallijntjes en onderlinge dingetjes. Uiteindelijk is het wel makkelijk om te zeggen van oké, eentje monteert en that's it. Maar nogmaals, wat ik bij Jannel zei, het is een gezamenlijk project. Dus ik heb dan wel misschien de handeling gedaan van het beeldje op zijn plaats zetten. Maar René heeft het vaak gezegd waar hij moest staan. Dus ja, op die manier is het toch een samenspel. Ja, en met twee weet je altijd meer dan alleen natuurlijk. Dat is ook zo. Het heeft ook de nodige discussies opgeleverd. Ja, Maar dat maakt, denken wij, de film alleen maar beter. Ja, absoluut. Want dat was eigenlijk een ding. We kennen elkaar al lang, maar daar hadden we het net over. We duiken al sinds 2004, 2005 samen. En later ook samen op pad foto's maken, filmen. Maar ik was bang, als je dan samen gaat werken, want het is toch je kindje, laat ik het zo maar overdreven zeggen. Dat je dan discussie krijgt en daardoor misschien wel ruzie zou ontstaan. Want dat kan heftig gaan als je bepaalde ideeën hebt. En in het begin was het een beetje stug, maar hoe meer we er eigenlijk mee bezig waren, dan begrepen we ook van, we gaan het zo doen. Ik maak bijvoorbeeld een sequence, die stuur ik naar hem op, en wat vind je ervan? En zwoensdags kwamen we samen. Ja, zegt hij, ik heb hem bekeken, maar ik heb bedacht dit of dat, want dan is dat en dat. Nou, en dan kwamen we toch steeds meer samen. Het is ook een kwestie van openstaan voor verbeteringen. Dat wel, je moet vooral inderdaad... Ja, en in het begin heeft dat wat moeite, omdat je dan op een gegeven moment een heel mooi shot hebt gemaakt. Dat wil je er per se in. Ja, en dan is het aan de andere om op een gegeven moment toch te vertellen van ja, maar het verhaal loopt daar niet meer mee. Dus dan moet die eruit. Ja, dan is het af en toe wel eens een keer slikken. Zeggen van ja, shit. Maar Uiteindelijk zijn we dan allebei wel tevreden. Uiteindelijk is dat dus. Dus dat is een goed teken. Exact. Het moet gaan naar een betere film en niet gaan naar ego's, want dan lukt het niet. Ja, en ik denk niet dat jullie de personen zijn om zodanig met ego's bezig te zijn. Nee, gelukkig niet. Als het moet kan het wel, maar dat zou niet zo met elkaar omgaan. Nee, daarom. Dan zou het zo klaar zijn, denk ik. Ja, want mensen onderschatten denk ik het hele postproductieproces. En dat is vaak ook, ik weet het, ik kan me nog herinneren in de vorige aflevering dat we over onderwaterfotografie gemaakt hebben, over onderwatervideografie gemaakt hebben, dat dat ook aan bod kwam, dat het filmen allemaal heel leuk is, maar eigenlijk het echte werk komt maar nadien. Dat wordt zwaar onderschat, denk ik vaak. Ja, Voor mensen die er niet mee te maken hebben, zeker. Die denken van, oh, een filmpje. Het is een beetje in elkaar zetten en dan ben je klaar. Nee. Dat is het echt wel niet. Nee, zeker niet. Het blijft tot het laatste toe. Ik ga morgen de bioscoopformaat naar de film Bitesee brengen. We zijn eigenlijk nu pas echt klaar. Dat wil ik ook nog vragen. Dat was een van mijn vragen. Is de film nu al klaar of blijft dat net? Net al. Twee dagen. Ja, exact. Want Ik denk dat dat echt iets is dat je tot het allerlaatste moment blijft fintunen. Op drie frames na moet het juist zijn. Het moet exact zijn zoals je het zelf... Het moet vlot kijken. En dat is ook vaak monteren, een soort van feeling hebben. Als je een sequence bekijkt, kijk die vlot. Vringt dat nergens? En daarom is het goed. Dat is dan weer wel goed, je kijkt met z'n tweeën. Ik heb toch een beetje andere kijken op dingen dan hij. En dat kan goed zijn. Want anders dan sta je op een begrepen moment blind op je eigen beelden. Absoluut. Dan denk je, het is goed. Maar ja, je hebt het al zo vaak gezien, je weet niet meer of het… Nee, klopt. Dat verlies je dan. En dan samen word je wel weer terug op de grond gezet. Nee, want dat misdaad of... Dat is met elke creatief proces uiteindelijk. Als je daar als persoon te lang alleen op zit te kijken en mee bezig bent, Dan zie je op een gegeven moment alles te oppervlakkig en zie je de diepte er niet meer in. En dan is het beter dat je meteen kunt doen. Eigenlijk is dat de ideale formule, maar het moet perfect klikken. En daarnaast hebben we nog professionele hulp gehad van iemand die toen de film eigenlijk, mag ik zeggen, 85% klaar was, met een tijdelijke voice-over, hebben we die film laten zien. En ook die heeft daar weer z'n licht op laten schijnen. En die heeft op hele subtiele kleine dingetjes weer aanwijzingen gegeven, hoe je de montage zou kunnen aanpassen waardoor het verhaal toch weer beter liep. Het enige wat wij dan hadden is dat we baalden dat we het zelf niet gezien hadden. Maar dan pas je het aan en dan inderdaad je ziet gelijk weer verbeteringen in het verhaal komen. Maar dat is ook om door het feit dat je er met twee al zodanig lang op zit te kijken, dat is hetzelfde fenomeen uiteindelijk. Als iemand externer kijkt, die komt weer met plotseling met andere inzichten. Ja, leuk, mooi. En op die manier kom je tot een product, een productie waar je best fier kan op zijn. En dan wordt hij ook nog in première gegaan op een prachtig internationaal filmfestival. Hoe zijn jullie daar terechtgekomen? Ehm, hoe zijn we daar terechtgekomen? Vorig jaar, eigenlijk. Ja, ik was al in de coronatijd, heeft er al een keer een film van mij gedraaid daar. Hoe is die daar terecht gekomen? Ja, doordat ik heel veel publiciteit er om gezocht had en dergelijke, dat ze het opgepakt hebben en Omroep Zeeland wilde hem uitzenden. En Afen, Dat een beetje. En toen, vorig jaar, toen hebben we met z'n tweeën daar een, allebei een afzonderlijk van elkaar een film gehad. Ja, we hebben hem afzonderlijk ingestuurd. Maar uiteindelijk werd hij tegelijk achter elkaar geplaatst, omdat ze waren allebei korter. Niet deze dan wat langer, maar die waren korter. En toen, bij de programmering, zagen we dat we samen in één blok zaten. Dus dat was eigenlijk wel apart. Ze hadden wel een beetje dezelfde raakvlakken, wat de film op zich betreft. En dan is het ook van zo'n lengte dat mensen ook een kaartje kopen voor. Maar wel tof dat zulke soorten festivals onderwaterfilms programmeert. Want Ik denk dat dat niet evident is. Ik denk dat wij de enigste waren toen. En nu misschien weer wel. Ja, qua natuur zie je eigenlijk vrij weinig. Maar vooral onder water, hè? Onder water en allemaal niet, eigenlijk. Nee, dat is bijzonder, hè. Want ik was inderdaad eens gaan kijken op de website van het festival. En jullie zijn de enigen die iets rond de natuur doen en toch al zeker onder water. Dat komt waarschijnlijk omdat er weinig mensen op dat niveau zoals jullie met zulke soorten producties bezig zijn. Dat is duidelijk. Zijn er nog andere plannen met de film na de première? Zijn er nog dingen op til? Er zijn dingen die we nog niet kunnen zeggen, omdat het nog helemaal niet zeker is. Maar er zijn een aantal partijen die hebben interesse getoond. Die komen ook naar de première kijken om een oordeel te vellen wat ze dan eventueel in de nabije toekomst daar mee willen gaan doen. We hebben in ieder geval wel in heel vroeg stadium al contact gehad met een Nederlandse televisieomroep. Die had interesse, alleen dat gaat allemaal weer in lagen in Nederland, ook met de NPO en de landelijke coördinator en dat soort dingen. Dan heb je je naam niet mee, dus we kennen jullie niet, dus laat eerst maar zijn film zien voordat wij het gaan uitzenden, of voordat we dat toezeggen. Dus ook die zijn erbij betrokken om te komen kijken. Dus wellicht dat die nog op Nationale TV komt. En we hebben in ieder geval wel gelijk al contact gehad met de bioscoop in Bergen op Zoom. Die zonder meer zeggen René is geboren in Bergen, die woont dan wel in Tole. En ik woon in Bergen, Dus die twee bergenaren hebben een film en die moeten hier in de bioscoop. Dus dat gebeurt wel. Voor de rest laten we afhangen van de reacties die we krijgen. Wat voor belangstelling dat er is. Het is wel ons doel dat die op meerdere festivals gaat draaien. Niet de kleine, maar dan hebben we ook echt... Dus de grote productie, die mag ook wel wat meer... Een groter festival. Ja, en niet alleen de... Maar dus ook de festivals met onderwaterfoto en videografie, vermoed ik dan... Ook. De grotere zeker, waarom niet. Maar ik moet zeggen, Ronald is van de PR. Die is daar heel fanatiek en enthousiast in. Moet hè? Dat is prima hè? Dus ik laat het ook voor het grote deel aan hem over. Is een belangrijk stukje hè, de public relation, marketing, publiciteit maken. Ja, je hebt een film gemaakt, je wil graag de mensen die zien. Tuurlijk. En dan moet je het wel zo veel mogelijk bekendmaken dat die film er is. Absoluut, absoluut. Ja, en dat is een fijn iets, dat je die première dan ook daar feestelijk kan laten doorgaan. We gaan er zelf ook naartoe komen. We zijn zeer benieuwd om de volledige film te zien. We hebben nog een paar fotootjes. We zien hier een prachtig bovenwaterbeeld van een stier. Dat is een stier, ja. Dus het geeft aan dat het niet alleen onder water is, maar dat jullie het hele pakketje zeeland willen in beeld brengen op die manier. Dit deel, of dit fragment, heeft ook weer te maken met onderwater. Want waar die stier staat, vroeger was dat gewoon zee. Daar waren eb en vloed die op dat plekje de dienst uitmaakten. En er is natuurlijk van alles gebeurd waardoor dat veranderd is. En waardoor nu gebieden zijn ontstaan waarin die dieren nu geïntroduceerd zijn om het weer een beetje in orde te houden. Want we hebben het dus over natuur. Maar we kunnen die natuur niet meer zijn gang laten gaan. We moeten daar een hek omheen zetten en we moeten daar zelf beesten in loslaten, omdat het anders uit de hand loopt. Dan groeit het dicht of dan gebeuren de dingen bij die de natuurkennis niet vullen. Dus dat is wel degelijk een onderdeel van de film, dat dat soort dingen dus ook het gevolg zijn van die velderwerken. Ja, klopt. Trouwens, ik zag net in de trailer, toen we de trailer aan het bekijken waren, ik kan fout geweest zijn, maar waren dat flamingo's dat ik zag? Ja, dat kan wel kloppen. Die zitten in Zeeland. Echt? Ja, ja. Er zijn tijden dat zelfs bij de Bergerse diepslag, bij dat plasje, dat daar ook flamingo's staan af en toe. Dat zijn er vaak niet veel, maar het gebeurt wel. Ik dacht dat dat alleen op Bonaire zat. Nee, elk jaar is dat in Zeeland. Het is een groep flamingo's die wonen in een natuurgebied in Duitsland. Daar krijgen ze jonger. Daar zijn ze gedurende de zomer, de lente en de zomermaanden. En tegen die tijd dat het koud wordt en het risico loopt dat daar de vennen en de meren gaan dichtvriezen, komen ze naar Zeeland toe. En zitten ze daar, omdat ze daar met dat zoute water en de werking van emmervloed en dergelijke... ...Dat toch wat goed vinden. ...En dan kunnen ze daar de voedsel vinden. Dus wat is dan de periode wanneer we het meeste kans hebben om ze daar te zien? Echt de winter. De winter. Volgens mij zijn altijd de meeste meldingen, of de eerste meldingen, corrigeer me als ik het verkeerd heb, maar dag, midden of begin februari. Nou kijk, ik ga daar eens echt op letten. Niet dat ik veel ga duiken in de winter, Maar als we er dan eens zijn... Je hoeft niet te duiken om de flamingo's te zien. Nee, dat is waar. Of je moet de poten willen fotograferen. Of de verrekijker mee. Dat viel mij op. Ik dacht er nu een eens aan, omdat we hier op beeld ook een vogel zien. Een kloet. Een kloet, inderdaad. Die dat ook een belangrijk deel uitmaakt van de Oosterschilde. Ik denk dat dit een beetje een zandbank-idee is, van wat je forageert. Want zandbanken die verdwijnen natuurlijk ook door, ja wat noemen ze dat, zandhonger of hoe heet dat? Zandhonger ja. Dus dan wordt die kleiner en kleiner en als dat verdwijnt dan is het toch een stuk natuur wat... Zandhonger zeg je? Ja, Dus de zee neemt het zand, als het lager het simpel zou zijn. En de stroming is niet sterk genoeg meer om dat zand wat het dus werd door de tocht op te duwen. Dat was vroeger wel, toen de kering niet was, was er veel meer stroming. Dus toen had je wel die wisselwerking van zand weg, maar ook weer zand terug. En dat is nu veel minder natuurlijk. En je hebt ook stukken in de Oostschelde richting de Zeelandbrug, waar dan die zandbanken tevoorschijn komen, waar die zeehonden ook op rusten. Ja, als dat verdwijnt... Dan is dat ook gedaan. Zeker. Ik vraag me eigenlijk af, doen ze daar dan iets voor? Want uiteindelijk, de deldawerken zijn belangrijk. Die zijn er niet voor niks gekomen, die hebben nu nut. Die zijn echt nodig. Maar langs de andere kant willen we ook wel zorgen dat de natuur er niet aan onderdoor gaat. Ja, maar het zand wordt wel teruggebracht. Dat is een vrij grote investering natuurlijk. Maar bijvoorbeeld de Roggeplaten, dat is een heel bekende zandbank in het midden, zeg maar tussen de Oosterscheldekering en de Zeelandbrug in. Je ziet dat vanaf Plompen Toren kun je dat zien liggen. Daar zit ook altijd heel veel zeehonden op. Dat hebben ze een aantal jaren geleden helemaal vol gestort weer met nieuw zand omdat het steeds verder aan het afkalven was. Bij de Bergsdiepsluis aan de andere kant van de echte sluis, dus niet in het duikgedeelte, maar aan de andere kant waar de viervissers ook zitten te werken, daar hebben ze in het verleden een heleboel zand opgespoten in de hoop dat de stroming dat zo langzamerhand meeneemt en overal weer gaat deponeren. Dus op die manier wordt er wel heel degelijk getracht dat te beïnvloeden, zeg maar. Maar feit is gewoon, en dat is eigenlijk weer de kern van de film, er is zoveel veranderd dat we die natuur op z'n kop hebben gezet en die doet het ook heel anders. Dus we moeten aan alle kanten maar als mensen overal pleisters en lapmeeltjes voor gebruiken om het een beetje in stand te houden. Ja, want dat is het inderdaad. Uiteindelijk het oplappen en proberen Het kunstmatig terug in de juiste richting duwen, dat we doen constant. En uiteindelijk vindt de natuur altijd een weg. Dat kan wel niet de weg zijn zoals wij hem zo willen. Meestal niet. Maar het gaat toch zijn eigen gang, op welke manier dan ook. Het wordt gemanipuleerd door ons, of door ons toedoen, hun werken. Maar de natuur gaat daarmee aan de slag, lijkt het wel. Dat kan dan een uitslag zijn die je misschien niet leuk vindt, maar die komen er toch altijd weer wel op een of andere manier uit. En dat komt heel goed naar voren in jullie film. Dat proberen we wel mee te nemen in ieder geval. Mooi. Wat zien we hier? Dat is een heel bekend dier in Nederland. Dat heeft ooit zijn bekendheid gekregen door de film De Nieuwe Wildernis. In de Oostvaardersplassen, wat een hele grote film is geweest in Nederland. Natuurfilm De Koningspaarden. En die worden nou te pas en te onpas in natuurgebieden en dergelijke ingezet om daar de boel te begrazen. En dat noemen we dan een wild paard. Het enige is, ze zitten inderdaad in een wei waar bomen en struiken staan. En er is niemand die zich er is van de achtermeen bemoeien. En voor de rest is er dan niet veel wild aan eigenlijk. En dat noemt men natuur. Maar ook deze dieren zijn er uitgezet in plekken waar ooit de Oosterschelde de dienst uitmaakte. En eigenlijk ook weer een lapmiddeltje zoals stieren en dergelijke. Ja, want je moet dan weer paarden hebben en runderen. Want de ene knaakt het gras weer kort af en de andere die pakt juist weer wat struiken aan. Want als ze allemaal hetzelfde eten, krijg je weer een probleem. Dus dat moet ook helemaal uitgebalanceerd zijn. Ja, totaal niet bij stilgestaan welke impact dat allemaal... De dingen die dat mens eigenlijk heeft ingericht, wat impact dat op de natuur heeft. En dat dat eigenlijk de reden is waarom we inderdaad op veel plekken die koeien zien staan, die paarden zien staan en dat dat eigenlijk gewoon zorgen is dat die balans in de natuur behouden blijft. Die moeten eigenlijk goedmaken, wat wij allemaal stuk benageld hebben. Ja, inderdaad. Ja, stuk maken is effectief, dat is waar, maar het is wel een ingreep, de delta werken, wat ik daarnet ook zei, dat was gewoon nodig. Of hebben jullie daar een ander idee over gevonden? Daar kun je ook weer over discussiëren. Want we hebben natuurlijk, de originele idee was om die hele Oosterschelde af te sluiten. Net als de Grevelingen. Nou bij de Grevelingen weten we inmiddels wat daar gebeurd is. Dat is ook weer deels een beetje geopend aan de Brouwersdam en een beetje bij Bruinissen. Omdat dat water, Het gaat gewoon helemaal dood. Dat had met Oosterschelde natuurlijk ook gebeurd. Dat is een van de punten die toen en tijdens gebeurd is. Dat een hele kleine groep mensen in Zeeland, helemaal geen natuurbeschermers of iets dergelijks, waren gewoon jongeren uit Ierseke die op een gegeven moment zeiden van ja maar wacht even, Wij hebben hier leren zwemmen, wij roven hier elk weekend. We hebben hier leren varen, we steken, mosselen, weet ik wel niet allemaal. Het is onze jeugd. En die gaan ze afnemen op het moment dat ze die boel gaan dichtgooien, want dan wordt het één grote dode stinkput. En het mooie is dat die groep jongeren, wat echt gewoon tieners waren, die een beetje mazzel hebben gehad, die steun hebben gehad van een aantal mensen, beginnen met de Nederlandse politiek zo te kunnen overtuigen dat ze deze oplossing hebben gekozen. En dat is weer een compromis geweest, omdat Rijkswaterstaat en een deel van de regering, of van wat er in de Tweede Kamer zat, wilde per se die Oosterschelde dicht. Ook heel veel zeeuwen wilden dat, want die zagen dat als de oplossing. Ja, omdat dat een bedreiging was. Omdat de bedreiging, iedereen was natuurlijk nog vrij actueel met die watersnoodramp bezig. Dus daar waren nog heel veel mensen die dat ook echt meegemaakt hadden. Dus ook de verschrikkingen daarvan kenden. En de jongeren wilden eigenlijk dat die heleboel open bleef, dat er vloed bleef. Dus nou, dan zijn we in Nederland heel goed in compromis. En dan doen we hem half open. Dan is die een beetje dicht en een beetje open. Alleen... Zo even hoe een Belgisch oplossing kunnen geweerstaat. Maar het effect daarvan is gewoon geweest dat er dus zoveel veranderd is daar. En eigenlijk bij nadering zien is inmiddels gebleken, had het heel eenvoudig kunnen wezen door de dijken wat op te horen. En dan had gewoon die Oosterschelde open kunnen blijven. Alleen, op dat moment was er niemand die die nederlaag durfde te pakken. Dus is het een compromis geworden. Alleen, het heeft weer, en dat probeer ik met die film weer te brengen, die Oosterschelde heeft heel veel invloed. En niet alleen maar positief. Ja, mag ik daar even belicht worden wat dat impact is geweest. We zien hier weer een fragmentje uit de film van een onderwaterbeeld. Als duiker kennen we dit als de Oosterschelde kreeft. Hebben jullie daar iets in gezien doorheen de jaren dat jullie hiermee bezig waren? Dat daar verandering is ingekomen in het aantal kreeften, de grote en dergelijke? Die mag jij. Die mag ik. Ik kan er eerlijk gezegd niet echt een goed antwoord op vinden. Heel typisch, het ene duik zie je meer dan het andere duik. Ik denk wel, dat ik durf te zeggen, dat ze qua grootte veranderd zijn. Dat je je wel meer kleinere tegenkomt. De hele grote, dat je die minder ziet. En komt dat door bevissing? Of ook weer allemaal invloeden van natuur? Opwarming van het water, neem maar op. Ze zijn natuurlijk temperatuurgevoelig kreeften, maar goed, dan zouden die kleinere, die zouden het misschien ook niet moeten overleven. Dat durf ik niet echt te zeggen. Dus wel ligt dat het ook met de culinaire wereld te maken heeft. Die kreeften enorm gewild zijn. Het blijft nog steeds dat de kreeftenkooi, dus de vangstijd is ook beperkt. Van een bepaalde datum tot een bepaalde datum. Dat is niet veranderd. Ik weet niet of dat dan de grootste invloed zou zijn. Vrouwtjes met eieren worden teruggezet door de vissers. Dat is ook in eigen belang. Natuurlijk, ja. Ik weet wel, Er zijn de afgelopen jaren meer vergunningen uitgegeven. Er zijn meer mensen gaan vissen. Er is permissie gehad om te gaan vissen. Maar ik heb niet echt de indruk dat er veel minder zijn. En hier hebben we dan de sepia die daar… Drie jaar werk. Drie jaar werk. Klopt, inderdaad. René, jij bent inderdaad, dat is het rak al zij, een vaste bewoner bijna van de Bergse Diepselaars. Dus jij hebt ze daar effectief, denk ik, voornamelijk gaan filmen? Ja, alleen maar. Alleen maar daar. Maar ja, dat komt omdat... Ik weet meestal al vrij snel wanneer ze er zijn, wanneer het begint. Ik weet ook vaak wanneer het een beetje aflopend is en wanneer de tweede cyclus is. Want dit is tegenwoordig vaak een tweede leg, laat ik het zo noemen. En die bleek voor de beelden heel gunstig uit te vallen dit jaar. Ja, toch? Want ik heb de indruk dat de zichtbaarheid dit jaar toch niet echt heel optimaal is. Dat heeft ook weer te maken met... Ik heb nu ook een betere grote lens, waardoor ik vrij dichterop kan komen, dus daar heb je minder... Zwijfveldertussen. Zeker. En met mijn belichting kan ik nu ook spelen, wat jij zegt, via fragma enzovoort. Dus je kan ook zorgen dat er wat meer licht bij komt, terwijl het in principe niet echt super is. Maar daardoor kreeg ik toch wel beelden die zeker de moeite waard zijn. En wat ook was, dat in het begin, de eerste paar jaren waren ze vaak, als we ze benaderden, wat schichtig. En dit jaar vooral het tweede gedeelte, waar ze, ja, Als je even rustig bleef en benaderd langzaam je lampje erop, gingen ze gewoon de ding doen. Er werd gevochten, eitjes afgezet, gepaard, maakt niet uit. Dat is ideale omstandigheden. Je bent net naar een televisie te kijken, je moet alleen zorgen dat het goed in beeld komt. Het was een stuk relaxter inderdaad. Vooral de tweede lichting. Ik heb ook gehoord dat het een stuk relaxer was en dat ze heel benaderbaar waren. En zelfs andersom, dat ze zodanig nieuwsgierig waren dat ze kwamen kijken hoe het was. Ik zei net nog tegen Ronald, gisteren duiken bij de Bergsche Diep en ik zie in mijn ooghoek dat er een sepiaan naast me zwemt. Die bleef gewoon naast me zwemmen. Ik heb geprobeerd ons samen te filmen, maar met zo'n camera, je kijkt zelf dan in het licht, dus dat was niet gelukt. Maar die heeft best wel, misschien wel vijf minuten gewoon op z'n gemak, met dezelfde snelheid. Dat is toch grappig. Ja, absoluut. Zeker en vast. Mooi, hè? En die hebben dan natuurlijk ook in de film een mooi aandeel gekregen. Hebben we wel geprobeerd om daar iets mee te zeggen. En heb je dan heel het verhaal gebracht van het toekomen, zal ik maar zeggen, van de sepia's, de eerste voorzichtige probeertellen? Dat is niet heel snel. Nee, natuurlijk niet. Dat moeten mensen komen zien. Ja, ja. Maar ik ga ervan uit dat... Ze worden niet teleurgesteld, laten we het zo zeggen. Dat hopen we dan toch. Nee, dat kan ik me voorstellen. Ik kan me absoluut ervan uitgaan dat daar een mooi aandeel van zal zijn, van sepia's. Niet heel abstract, maar het is een luchtopname, vermoed ik, van Bertilme. Ja, het is eigenlijk het gebied waar het water het land grenst. Ik heb natuurlijk vrij veel met de drone op pad geweest om beelden voor deze film te schieten. Daarbij is me opgevallen dat het inderdaad de meest fantastische schilderijen zijn als je die van bovenaf ziet. Dat is vooral van heel hoge film, of gefotografeerd. Deze is schat ik zo'n beetje tussen de 100 en de 120 meter geweest. Ah, oké. Ja, goed, je mag tot de 120 meter vliegen. Maar de meeste dronebeelden komen in een geheim zo hoog. Dan is het een meter of veertig of zo. Dat valt wel mee. Het is niet dat die drone per se zo hoog mogelijk moet. Het gaat om de beelden. En ja, daar heb ik ontelbare beelden mee geschoten. Die allemaal vergelijkbare schilderijachtige abstracte figuren geven. Het zou inderdaad zo in een lijst kunnen en de muur halen. Maar het geeft ook weer aan hoe mooi dat het is. En dit zien veel mensen natuurlijk niet. Dan moet je er dus inderdaad de lucht voor in. Maar het is niet om de beelden erin gestopt, het is een bijdrage aan het verhaal. Het script blijft leidend daarin. Dan Zien we al een klein clipje van de sepia. Ja. En dan zijn ze... Het is duidelijk een aftakelend exemplaar. Die zal zodanig misvormd zijn dat hij waarschijnlijk niet meer kan eten. Dus die telt af. Ja, want dat weten veel mensen ook niet, denk ik. Dat de CP's die komen, nou dat was verschil om te paren, dat de meesten gewoon de geest geven. Eén keer seks en klaar. Maar er zit een verschil, want de vrouwtjes, dat is het verhaal van de vrouwtjes, de mannetjes, die kunnen nog wel. Die kunnen gaan, hè. Die komen nog wel. Het zijn de vrouwtjes die inderdaad… Die gaan door met eieren leggen tot ze uitgeput zijn. En dan op een gegeven moment vallen ze uit elkaar, lijkt het wel zelfs. Ja, echt hè? Je ziet ze soms zwemmen dat ze zelf niet meer weten dat ze zwemmen. Ogen weg. En hoe komt dat dan? Dat is gewoon op. Uitputting. En op een gegeven moment kunnen ze dus ook niet meer eten. Dan is het aftellen. Je ziet dat ook bij een octopus. Die doet dat ook. Die vrouwtje legt dan die eieren in een hol onder stenen en dan blijft ze daar netjes water geven. Die gaat ze verzorgen. Die eet nooit meer dan. Dus tegen die tijd, de natuur regelt dat fantastisch, tegen die tijd die eieren uitkomen, is het voor haar gebeurd. Dan is ze zo verzwakt dat ze amper meer het hol uit kan komen. Zodra ze dat doet, is natuurlijk de eerste beste roofvis die ze tegenkomt, die is gebeurd. Ja. Hebben jullie dat? De mensen moeten uiteraard gaan kijken, maar het lijkt me toch niet evident om dat allemaal mee in beeld te krijgen. Heeft dat goed gelukt? Ja, dat hebben we allemaal wel goed in beeld. Het hele verhaal is compleet, zou ik zeggen. Dat ga ik toch vertellen. Maar het compleet is compleet. Het compleet is compleet. Ik ben heel benieuwd naar hoe dat in beeld gebracht is. Ik denk dat dat adembenemend zal zijn. Weer een mooie macro-opname dat we hier zien. Steurgernaal. Ja, dat is ook zo. Vaak maak je scènes en dan is het ook de bedoeling dat de beelden iets toevoegen. Dus niet alleen het verhaal vertellen, maar ook iets toevoegen. Dus vaak werk je dan met een groothoek en macro-beelden door elkaar Om een mooi beeld te maken. Ja, om die afwisseling in dat verhaal te brengen. Het kan best zijn dat je meerdere malen hetzelfde onderwerp met de andere lens op pad gaat bevolken. Ja, inderdaad. De Snoddolf. Een van de vele. Inderdaad. Deze zat op het platform. Van de Bergse. Ja. Maar ik heb ze op veel plaatsen en ook gewoon soms per toeval. Dan had ik iets in mijn gedachten van Ik wil dat en dat filmen. En dan ging ik het water in en toen was ik nog ondiep aan het zwemmen. Eigenlijk nog mijn camera aan het instellen. Zo kwam ik gewoon op een nest. Ik denk tien meter van de trap af. Die had nog niemand gevonden. Daar heb ik echt hele mooie beelden van kunnen schieten. Met laag water zou je fles boven water steken. Zo ondiep zat hij dan. Het is ook vaak een stukje geluk hebben, dat we meespelen. Vaak duiken, hoe meer kans je iets tegenkomt. Ik heb afgelopen weekend in Stavenisse aan de Slipway gedoken. Ik vind dat een prachtige plaats. En ik zwem daar gewoon los op een zeepaardje. Aan de Slipway. Ik kan maar zeggen, Dat is niet de meest gebruikelijke plaats waar vaak mensen zeepaardjes zien. Klopt. En echt gewoon los opzwemmen, het is onvrij. Dus ja, je moet gewoon ook een stukje geluk hebben vaak. Dus voilà. En dan nog een camera bij je. En dan nog een camera bij je. En de juiste lens. En de juiste lens, exact. Het is heel veel toeval. En dan niet van excitement, totaal niet meer weten wat je aan het doen bent. En dan fouten knoppen in duwen en dergelijke. Dus er komt wel bij kijken, bij het maken van video en foto's. Ja, zeker. Ik kwam gisteren ook naar een fotograaf terecht, die ken ik ook wel goed. Ik kwam een praatje maken en ik ga zo'n tweede duik maken, want de eerste duik was niet zoveel. Ik zeg, niks te zien? Hij zei, nee, het kapje zat erop. Het topje erop. Dat is echt... Een onderwaterfotograaf die zegt dat hij dat nog nooit meegemaakt heeft, dat kan niet. Daar geloof ik niks van. Ik denk dat dat iets is dat we allemaal wel eens meegemaakt hebben. En dan heel hard vloeken onderwater. Bij de camera die ik eerst had, kon dat niet. Die sluit zichzelf en de afleiding open. Dat is een voorbeeld. Dus over meemaken. Ja, precies. Vroeg of laat gebeurt sowieso. De laatste keer had ik wel. Toen had ik alles bij. Ik had een stukje ook gefilmd, ja prima. Ik ga onder water en dat was de zoomlens, dus ik moest iets inzoomen. De zoomkeer niet aangesloten. Dus ik zit aan die knop te draaien, ik wil niks. En er gebeurt niks. En er komt niks. Nee, nee. Kan gebeuren. Nee, dan heb je gewoon te filmen in de stand waar je staat. Ik heb wel iets gevonden uiteindelijk, maar het was niet de bedoeling. Maar het zal iedereen overkomen, dat kan niet anders. Exact. Ik heb het de laatste keer nog niet zo heel lang geleden voor gehad in Egypte. Eerste duik, ja, topje stond nog op de camera. Dat zijn dingen die je in principe maar één keer dan voor hebt en daarna nooit meer. Dus laat ons hopen Dat het me niet meer voorvalt. Ik ben heel benieuwd naar de film. Mensen die nog willen gaan kijken naar de première, die kunnen nog altijd ticketjes kopen voor de film. Nee, Niet voor de première. Niet voor de première, maar voor daarna en het festival. De première is een besloten voorstelling waarbij wij puur mensen uitgelodigd hebben. En dan is die, dat is op zaterdag. Dan is de woensdag daarna, even overgezegd, de dertiende. En de vijftiende en de zestiende. En de zestiende. Allemaal verschillende tijden draait hij dan wel. Veel aan bythesea.nl kun je de kaarten bestellen en ook gelijk zien wanneer het draait. En kun je geen van die tijden, dan kun je altijd nog in november naar Bergen op zoom komen. In ieder geval. En in de tussentijd, als er meer verdroningen gaan komen, dan zullen die op www.denieuwekust.nl komen staan. Dan zal maar PG Erman, die zal het duidelijk maken. Maar perfect, hij doet dat perfect Ronald. Ik zou het niet beter kunnen doen. Nee, absoluut niet. En zo iemand moet je in je team hebben, want dat is heel belangrijk om te doen. En daarom dat we het ook absoluut een goed idee vonden om jullie eens uit te nodigen in onze studio en over de film te komen praten. En ik wens jullie heel hartelijk dank om tot hier te komen, om te beginnen. En ik wens jullie veel, veel succes bij de première. Lijkt me heel spannend om de reacties, de eerste reacties van de mensen die het voor deze keer te zien gaan krijgen, zo mee te maken. En dat is toch iets, denk ik, dat je de avond ervoor moeilijk van slaap raakt. Misschien wel. Drink je gewoon wat meer. Dat doen we toch wel, hè? Dat kan. Aan het einde van de edit ook even een drankje erop. Absoluut. Bedankt voor het uitnodigen. Dat is heel graag gedaan. Leuk, dank je wel. Tot op 9 september op de première. Is goed. We zijn benieuwd naar je mening. Ik ben er bijna 100% zeker van dat het prachtig gaat zijn. Ik denk dat de trailer die we gezien hebben, de paar beeldjes die we nu al gezien hebben, ja, ik denk dat het van kwaliteit al zeker iets is dat we nog niet heel veel gezien hebben en ik denk dat we daar met z'n allen heel mooi en heel blij mogen over zijn dat die film gemaakt is. En ik hoop vooral dat hij de impact kan hebben, de bewustmaking kan teweegbrengen bij mensen die hem gezien hebben, de film, en toch zoiets hebben van, oh, er is toch wel ook wat meer onder water aan de gang rond klimaatveranderingen dan dat we eigenlijk misschien weten, of gewoon zelfs wil weten, maar niet echt stilstaan en bewust van zijn. Voilà, heel hartelijk dank. En tot de volgende keer en tot 9 september allemaal. Tot 9 september. Allright, bedankt. De Polygon Seahorse Podcast. De Polygon Seahorse Podcast.